بر ماست که نیما یوشیج را گرامی بداریم

بسم الله الرحمن الرحیم 

 

سلام بر دوستان عزیز 

 

همانطور که در محلی دیگر عنوان کردم و بر آن عقیده هستم حرف زدن در عصبانیت راه رفتن در تاریکی است. اینک متاسفانه با تماشای صحنه ای به شدت سطحی و بی نهایت متضاد با فرهنگ کشور عزیزمان آن هم از پخش شبکه سوم سیما به شدت عصبانی هستم اما منشا اینعصبانیت نه تندخویی که از نوع غصه ای است که چه بر سر ما آمده که اینک رسانه ای که بار عظیم ی در عرصه فرهنگ سازی بر دوش می کشد باید شاهد چنین صحنه هایی در ضدیت با فرهنگ و ادبیات باشیم؟! شاید پاسخی نشنویم ولی حق داریم عصبانی باشیم که چرا یک مجری با تمام وقاحت به خود اجازه بدهد به نام نیمایوشیج و سبک شعری این عزیز بخندد و شعر او را که اینک جزیی از فرهنگ و ادب این مرز و بوم است بخندد و شعر نو را که شاعران بزرگی با این سبک شناخته شده اند از خود نیما بگیرید تا قیصر و از سهراب تا اخوان و بسیاری شاعران بزرگ دیگر را درست و درمان نداند!؟ 

از جایی هم ناراحت و غصه دارم که سالهاست می خواستم درباره نیمایوشیج عزیز قلمی روان کنم و مطلبی با عنوان چرا باید نیما را گرامی بداریم؟ بنویسم اما با عرض تاسف نتوانستم و از این بابت متاسف برای خودم هستم که چرا زودتر دست به قلم نشدم برای بزرگی چون نیما یوشیج ننوشتم و خودم را از وصف عظمت کارهایی که ایشان کرده است محروم کرده ام! 

 شعر چیست؟ این سوالی است که نیما یوشیج پاسخ آن را تغییر داد و رها کرد ما را و ذهینیت ما را از قالب همیشگی شعر! اینکه شعر فقط در قالب خاص با وزن و مابقی ماجرا!  پس اولین خدمت نیما به شعر ما بیرون آوردن ذهنیت اهل شعر و مردم از قالب سنتی شعر بود و به شاعران آموخت که می توان جور دیگری هم شعر گفت که وزن و قافیه اش مثل همیشه نباشد اما شعر باشد بالاتر از شعرهای دیگر و به مردم آموخت می توان شعری خواند که در قالب سنتی همیشگی نباشد اما از آن حتی بیشمارتر از شعرهای گذشته لذت برد و درس اموخت. 

همیشه اولین کارها سخت هستند مخصوصا که بخواهی تغییری ایجاد کنی در قالب سنتی و فراگیر  راه نویی را پیش روی جامعه ات بگذاری و از همین رو باید هم توانایی و هم شجاعت بسیار داشته باشی که پای در این عرصه بگذاری. نیما هم توانا بود و هم شجاعتش را داشت. نیما می توانست در قالب سنتی شعر بگوید و زندگی اش را با چند کتاب غزل و قصیده یا مثنوی تمام کند و امروز هم شاید از او نامی برده نمی شد! اما نیما نه برای نام که برای ترقی و بالابردن سطح شعر فارسی به خود شجاعت داد و آغازگر راهی شد که امروز آن را به شعر نو می شناسیم. چند سال از نیما گذشته است ولی هنوز که هنوز است به سبک او شعر نو می گوییم یا نیمایی! این یعنی عظمت کار نیما یوشیج زنده است! 

دومین خدمتی که نیما به شعر فارسی کرد این بود که اگر او نمی بود و شعر نویی نمی بود اینک خیلی از شاعران عزیز و بزرگوارمان را هم نمی دیدم. از سهراب سپهری، مهدی اخوان ثالث، فروغ فرخزاد بگیرید تا شاعران امروزی تر مثل قیصر و دیگران که هر کدامشان برای فرهنگ و ادبیات کشورمان شناسنامه ای هستند بزرگ و معتبر‌. شما فکر می کنید اگر سهراب غزل می گفت یا قیصر شعر نو نمی گفت الان اینقدر مانا بودند؟ قیصر را مردم با چقدر ناگهان زود دیر می شود می شناسند ودردواره هایش و  اشعاری بر این قرار یا اخوان را با زمستانش و فروغ را همچنین و سهراب را با آب را گل نکنیم و دیگر بزرگان را هم همنطور! 

سومین اثر گذاری نیما با گسترش شعر نو را می توان یافتن راه و زبان جدید برای بیان احوال دل دانست. در ترجمه زبانی به زبان دیگر هم برخی جملات و کلمات هستند که یا ترجمه ناپذیرند یا در صورت ترجمه آن ترجمه نمی تواند تمام حالات و مفاهیم زبان مبدا را به زبان مقصد برساند. شعر ترجمه حالات دل و فکر شاعر است از زبان دل و فکر به زبان قلم. برخی حرف ها هستند در قالب های سنتی نمی گنجند و اگر هم بگنجند ترجمه درستی از آب برایمان در آید اما شعر نو که آمد بسیاری از این حرفها را می توان به شعر ترجمه کرد و این خود خدمتی است که نمی توان شمرد.. مثلا شما هزار غزل و قصیده هم که بگویی نمی توانی در یک کلام این مفهوم را برسانی که: بد نگوییم به مهتاب اگر تب داریم ، یا ناگهان چقدر زود دیر می شود، یا تو را من چشم در راهم شباهنگام‌... و خیلی از این دست اشعار گرانبها که بار و بارها ما  به عنوان مخاطب شعر آنها را خوانده ایم حرف دلمان دانسته ایم و از آنها بسیار استفاده کرده ایم! 

از نیما یوشیج قطعا آموخته ها و اثرات فراوان دیگری هم هست ولی آنچه بیان رفت  آنچه بود که از قلم من کم ترین برآمد که قطعا شاعران، ادبیان و کاوشگران این عرصه از زحمات وی بیشتر و بیشتر گفته اند و می دانند. 

آنچه بر آنم تا به آن برسم نه نقد شعر سنتی ما و نه بی عیب نشان دادن شعر نو ماست! اصلا چنین چیزی ممکن نیست. شما شعر حافظ و مولوی و سعدی و شاعران عزیز دیگر شعر سنتی را که می خوانید عظمتی را می بینید نگفتنی همانطور که شعر نیما و سهراب و قیصر و.. را در قالب شعر نو می خوانیم و عظمت بیشمار و لذت بیشمار می بریم از  خواندن آنها!  نقد ها هم به هر دو گونه هست بعضا آثار شعر سنتی را می بینیم که بی خاطب مانده و شعرهایی نویی می بینیم که خواننده اش فقط خود شاعر آن است! اما هدف این است که بگوییم که شعر سنتی و نو هر دو بالهای پرواز ادبیات فارسی هستند. نباید شعری را کوباند آن هم شعری که امروز چه بخواهیم چه نخواهیم و چه بخواهند و چه نخواهند از میراث ادبی ماست و پرمخاطب تر از هر شعر دیگری است‌. ان شالله همه ما با هر سلیقه و اندیشه که هستیم به این مهم برسیم. 

اما سخن دیگرم با کسانی است که مثل آن مجری که نمیدانم با چه مجوزی روی آنتن سیما نیشخند میزنند به نام نیما و سبک شعری او را به تمسخر می گیرند می گویم اگر این همه عظمت و بزرگی نیما و شعر نو را نمی فهمید لااقل به رسم ادب و اخلاق برای مخالفتان احترام قائل بشوید و خود را از زیر نام ننگ بی ادبی برهانید. 

سخن پایانی اینکه بنا به آنچه بیان آن رفت برای حفظ و قدرشناسی از میراث گرانبهای نیمایوشیج و سبک شعری او هم در میان ماست و هم گوشه ای هویت ملی و دینی ماست بر ما لازم است که نیما یوشیج را همواره گرامی بداریم. 

 

                                                 محسن دیناروند 

 

پی نوشت یک: رضا رشید پور در مسابقه سیم آخر از  میهمانان برنامه که اصلا شاعر نیستند می خواهد که با کمله بی ربط از جمله سیم آخر و شرط اول شعر بسرایند! یکی از میهمانان مثلا شعری می گوید! خواهرش می گوید این شعر نیمایی بود ، این مجری وقیحانه می خندد و می گوید نه! شعر درست و درمان باید بگویید! انتظاری از این مجری نمی رود چون در پاسخ به اینکه عده ای گفته اند چرا مسابقه را از یک شبکه اسراییلی کپی کرده ای ؟ گفت بذارید بگن و با لحنی وقیحانه اینجور با منتقدین سخن گفت. انتظاری از این فرد نداریم . ولی کاش مسولان سیما و شبکه سه پاسخ دهند چرا به یک مجری اجازه می دهند اینقدر وقیحانه به یک میراث ماندگار ایرانی اسلامی توهین کند؟