برای عبور از چالش کم جمعیتی کشور چه باید کرد؟

برای عبور از چالش کم‌جمعیتی کشور چه باید کرد؟ 

دکتر مرضیه وحیددستجردی، دبیر ستاد ملی جمعیت، در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم اعلام کرده است که قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، با وجود تلاش‌های انجام‌شده، هنوز به اهداف مورد نظر نرسیده است. به گفته او، کمبود اعتبارات و منابع مالی از دلایل اصلی ناکامی این قانون به شمار می‌رود.

قانون جوانی جمعیت که در آبان ۱۴۰۰ تصویب و به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شد، قانونی گسترده با ۷۳ ماده، ۸۸ تبصره و بیش از ۲۵۰ تکلیف است. با این حال، پرسش اساسی این است که آیا مشکل اصلی در کمبود منابع مالی خلاصه می‌شود، یا ریشه‌های عمیق‌تری در پس کاهش نرخ رشد جمعیت وجود دارد؟

نخستین عامل مؤثر در کاهش جمعیت، تغییر نگرش فرهنگی در طول دو دهه گذشته است. سیاست‌ها و تبلیغاتی با شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» به‌تدریج این باور را در ذهن بخش بزرگی از جامعه نهادینه کرد که رفاه بیشتر، مستلزم داشتن فرزند کمتر است. نتیجه این رویکرد، شکل‌گیری یک الگوی فرهنگی پایدار در میان دو نسل بوده است؛ الگویی که صرفاً با مشوق‌های مالی کوتاه‌مدت قابل اصلاح نیست.

دومین عامل، وضعیت اقتصادی خانواده‌هاست. تردیدی نیست که فشارهای معیشتی، نااطمینانی اقتصادی، بیکاری و تورم، نقش مهمی در کاهش تمایل به فرزندآوری دارند. با این حال، تجربه نشان داده است که ارائه تسهیلاتی نظیر وام، خودرو یا کمک‌های مقطعی، پاسخگوی دغدغه‌های بلندمدت خانواده‌ها نیست. 

زمانی که یک خانواده در تأمین نیازهای اولیه فرزند خود با فشار اقتصادی مواجه است، طبیعی است که از آرزوی فرزند بیشتر چشم‌پوشی کند. به نظر می‌رسد سیاست‌های پایدار اشتغال‌زایی و کنترل تورم، بسیار مؤثرتر از مشوق‌های مقطعی در افزایش نرخ فرزندآوری باشند.

سومین عامل، که کمتر مورد توجه قرار گرفته، افزایش تعداد زوج‌های نابارور است. این زوج‌ها غالباً تمایل بالایی به فرزندآوری دارند، اما هزینه‌های سنگین درمان ناباروری و نبود پوشش بیمه‌ای کافی، آن‌ها را با موانع جدی روبه‌رو کرده است. فراهم‌کردن پوشش بیمه‌ای مؤثر و بیمه‌های تکمیلی برای درمان ناباروری، می‌تواند بدون نیاز به تبلیغات گسترده، نقش مهمی در بهبود روند جمعیتی کشور ایفا کند.

در مجموع، بحران کاهش جمعیت، مسئله‌ای چندبعدی است که با تزریق منابع مالی محدود یا مشوق‌های کوتاه‌مدت حل نخواهد شد. بازنگری فرهنگی، اصلاحات ساختاری در اقتصاد و حمایت واقعی از زوج‌های نابارور، سه ضلع اصلی سیاست جمعیتی مؤثر هستند. بدون توجه هم‌زمان به این عوامل، هر قانونی با گستردگی و جزئیات فراوان در عمل با شکست مواجه خواهد شد.

 

#دکتر_محسن_دیناروند